مطالب علمی و متفرقه

           گزیده ای از مجموعه قوانین و مقررات زیست محیطی

    گردآوری: رضا شاه محمدی

فهرست:

1-    حفاظت

2-    موادی از قانون شکار وصید

3-    موادی از آیین نامه اجرایی قانون شکار وصید

4-    موادی از قانون مجازات اسلامی

5-    موادی از قانون تشدید مجازات قاچاق واسلحه و مهمات و قاچا قچیان مسلح

6-    موادی از قانون حفاظت وبهسازی محیط زیست

7-    موادی از قانون بکار گیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری

8-    موادی از قانون مدیریت پسماند ها

9-    جدول ضرر وزیان های متعلقه در مورد جانوران وحشی (مطالبات ضرر و زیان)

 حفاظت

اصل پنجاهم قانون اساسی

در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می گردد. لذا از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.

اطلاعات بیشتر : حفاظت مطلوبتر

حفاظت یعنی نگهداری و حفاظت محیط زیست یعنی زیبائیهای بیکران طبیعت که در نظام آفرینش با حکمت های گونگون به ما عطا گردیده برای حفاظت خوب ابزاری کار آمد نیاز است که یکی از آن ابزاز قانون است.

بی تردید حفاظت محیط زیست یکی از دلمشغولی ها و نگرانیهای جوامع کنونی بشری به شمار می رود. افزایش انفجار آمیز جمعیت ،بهره برداری غیر معقول از منابع طبیعی ،تخریب ودگرگونی کاهش یابنده تنوع زیستی ، گسترش روز افزون آلودگیها اعم از هوا ، خاک و آب به انحای گوناگون جهان را تحت تاثیر اثرات زیان بار قرار داده است و بالاخره تنزل کیفیت زندگی طبیعی انسانها در نتیجه بر هم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست موجب شده است تا دولتها ، سازمانها و مجامع بین المللی به تدوین و اجرای قوانین و مقرراتی برای جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست مبادرت ورزند.

تدوین اصول و قواعد الزام آور زیست محیطی به تدریج موجب توسعه حقوق محیط زیست چه در ابعاد ملی وچه در سطوح بین المللی گردیده است و امروزه حقوق محیط زیست و قوانین زیست محیطی یکی از مهم ترین ابزار و عوامل مدیریت محیط زیست و حفاظت از منابع آن محسوب می شود و جهت پیشگیری و ممانعت از آلودگی و تخریب محیط زیست و تنظیم روابط بین انسان و محیط زیست بدون وجود قواعد حقوقی الزام آور میسر و ممکن نخواهد بود.

در کشور عزیز ما سابقه جهت قانونگذاری زیست محیطی به معنای خاص آن از سه دهه تجاوز نمی کند ، ولی طی این مدت قوانین ومقررات و مصوبات جامعی در این زمینه تصویب وبه مورد اجرا گذاشته شده که بخش عمده آنها جهت آگاهی و انتظار عموم نسبت به چگونگی و اجرای قوانین ومقررات محیط زیست  گردآوری ودر این مجموعه درج شده است. 

بخش اول : قوانین

·        قانون حفاظت ومحیط زیست و بهسازی محیط زیست مصوب 28/3/1358 و اصلاحیه 24/8/1371

             ماده 1- حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب بر هم       خوردن تعادل و تناسب محیط زیست می شود ، همچنین کلیه امور مربوط به جانوران وحشی و آبزیان آبهای داخلی از وظایف سازمان محیط زیست است.

            ماده 9- اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید ممنوع است.

·        قانون شکار و صید مصوب 16/3/1346 با اصلاحات مصوب 30/10/1353 و 25/9/1375

ماده 1- برای حفظ و حمایت و تکثیر جانوران وحشی سازمان محیط زیست تشکیل می شود. سازمان مزبور دارای شخصیت حقوقی بوده وزیر نظر شورایعالی حفاظت محیط زیست است.

ب) تعیین محدودیتها و ممنوعیت های زمانی و مکانی شکار وصید و حدود پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده و قرق های اختصاصی.

پ) تعیین انواع اسلحه ووسایل ممنوع شکار.

ت) تعیین انواع جانوران وحشی و حیوانات حمایت شده و حفاظت شده ودر معرض خطر انقراض و جانوران زیانکار.

ج) تعیین بهای جانوران وحشی از لحاظ مطالبه ضرر وزیان ( به موجب مصوبه شماره 168مورخ 30/6/1378شورایعالی حفاظت محیط زیست اختیارات بندهای پ و ت ماده 3 قانون شکار وصید به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تفویض گردید..)

ماده 7- خرید وفروش ، تکثیر و پرورش وصدور وورود حیوانات وحشی واجزای آنها که غیر بومی ایران بوده واز خارج به کشور وارد شده و یا از قبل در کشور تکثیر وپرورش یافته اند با کسب پروانه ویا اجازه از سازمان مجاز می باشد و ورود وصدور آن دسته از جانوران وحشی و اجزای آنهاکه در فهرست کنوانسیون تجارت بین الملی گونه های در معرض خطر انقراض ثبت شده اند با رعایت کنوانسیون مذکور صورت می گیرد. سازمان می تواند گونه هایی که بر خلاف مقررات کنوانسیون به کشور وارده شده اند ضبط ودر صورت لزوم با هزینه وارد کننده به کشور مبدا عودن بدهد.

ماده 10- هرکس مرتکب اعمال زیر شود به جزای نقدی از یکصد هزار 000/ 100 ریال تا یک میلیون 000/000/1 ریال یا حبس از یک ماه تا شش ماه محکوم می شود.

الف – شکار وصید جانوران وحشی عادی بدون پروانه.

ب- شکار وصید بیش از میزان مندرج در پروانه و یا خلاف مقررات و خارج از محل های مندرج در پروانه .

ج- حمل، عرضه ، فروش و صدور جانوران وحشی زنده یا کشته و اجرای آنها بدون کسب پروانه و یا مجوز از سازمان.

د- از بین بردن رستنی ها از جمله قطع درختان ، خارزنی ، بوته کنی و تعلیف غیر مجاز در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش و تجاوز و تخریب در این مناطق.

      ماده 11- هرکس مرتکب اعمال زیر شود به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار 000/500/1 ریال تا سه میلیون 000/000/3 ریال یا حبس از 91 روز تا 6 ماه محکوم می شود:

الف- شکار وصید در فصول و ساعات ممنوع مقرر.

ب- مبادرت به شکار و صید در مناطق ممنوع و یا خلاف محدودیت ها و ممنوعیت هایی که سازمان در حدود اختیارات قانونی خود تعیین و آگهی کرده است و شکار غیر مجاز در قرق های اختصاصی.

ج- شکار وصید با وسایل واز طریق غیر مجاز و یا شکار با استفاده از اسلحه دیگران.

د- تخریب چشمه ها و آبشخور حیوانات در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش.

ه- اقدام به صدور حیوانات وحشی موضوع ماده 7 این قانون به صورت غیر مجاز.

ماده 12- هرکس مرتکب اعمال زیر شود به مجازات حبس از سه ماه تا سه سال و یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار 000/500/1تا هیجده میلیون 000/000/18 ریال محکوم می شود:

الف- شکار وصید جانوران وحشی حمایت شده بدون داشتن پروانه ویژه.

ب- شکار وصید در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش بدون تحصیل پروانه ویزه و صید غیر مجاز در رودخانه های حفاظت شده.

ج- از بین بردن رستنی ها و تعلیف و تخریب در پارک های ملی و آثار طبیعی ملی وهر گونه تجاوز و فعالیت غیر مجاز در این گونه مناطق.

د- آلوده نمودن آب رودخانه دریاچه ها و تالابها ی حفاظت شده چشمه ها و آبشخورها به موادی که باعث آلودگی آب وازبین بردن آبزیان شود.

ماده 13- هرکس مرتکب اعمال زیر شود به مجازات حبس از نود ویک روز تا سه سال یا جزای نقدی از یک میلیون و هشتصد هزار 000/800/1 تا بیست میلیون 000/000/20 ریال ودر صورت تکرار به هر دومجازات محکوم می شود.

الف- شکار جانوران وحشی کمیاب ودر معرض خطر انقراض از قبیل جیبیر ، گورخر ، گوزن زرد ایرانی ، یوزپلنگ ، تمساح  ، کروکودیل ، هوبره و میش مرغ.

ب- شکار در پارکهای ملی.

ج- شکار صید و یا کشتار جانوران وحشی با استفاده از سموم و مواد منفرجه و امثال آن و شکار به صورت تعقیب با استفاده از وسیله نقیله موتوری و همچنین کشتار آنان به طریق جرگه و محاصره دسته جمعی.

د- مبادرت به اقدامی که موجبات آلودگی آب دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان با مواد غیر نفتی را فراهم آورده و باعث مرگ و میر آبزیان یا خطر افتادن محیط زیست آنان شود.

ه- ایجاد یا فراهم کردن مقدمات آتش سوزی در پارکهای ملی و آثار طبیعی ملی و مناطق حفاظت شده یا پناهگاههای حیات وحش بر اثر بی مبالاتی یا عدم رعایت مقررات محیط زیست و یاتخلف از نظامات دولتی.

تبصره

هرکس مبادرت به زنده گیری شکار خرید فروش حمل نگهداری و صدور پرندگان شکاری از قبیل شاهین بحری بالابان و دلیجه کند علاوه بر محکومیت به حداکثر مجازات حبس مقرر در این ماده به جزای نقدی از یک میلیون و هشتصد هزار 000/800/1ریال تا بیست میلیون 000/000/20ریال محکوم خواهد شد.

ماده 14- وسایل شکار وصید از قبیل : تفنگ ، فشنگ ، نورافکن ، دوربین چشمی تور و قلاب ماهیگیری و سایر ادوات ارتکاب جرم که مرتکبان اعمال یاد شده بالا به همراه دارند و همچنین موتورسیکلت هایی که مرتکبان اعمال بالا به طور مستقیم برای شکار مورد استفاده قرار می دهند توسط سازمان توقیف واین وسایل تا خاتمه رسیدگی و صدور حکم قطعی زیر نظر سازمان به صورت امانی نگهداری شده و دادگاه پس از صدور حکم نسبت به اموال یاد شده تعیین وتکلیف می کند.

ماده15- شروع به شکار جانوران وحشی بر خلاف مقررات این قانون قابل تعقیب و مجازات می باشد و مرتکب به حداقل مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

ماده 16- در صورت تکرار جرائم پیش بینی شده در مواد 11 و 12 این قانون مرتکب به اشد مجازات محکوم خواهد شد.

ماده 17- وجوه حاصله از جرائم در این قانون جزء در آمد دولت محسوب وبا توجه به ماده 30 همین قانون به حسلب خاصی نزد خزانه داری کل واریز می شود . حیواناتی که بر خلاف مقررات این قانون شکار وصید شده باشند متعلق به سازمان محیط زیست خواهند بود.

ماده 18- در مورد جرائم مذکور در این قانون سازمان از حیث مطالبه ضضر وزیان ناشی از جرم بر حسب مورد شاکی یا مدعی خصوصی شناخته می شود.

ماده 28- آیین نامه های اجرایی این قانون توسط سازمان تهیه و به تصویب هیات وزیران می رسد.

موادی از آیین نامه اجرایی قانون شکار وصید

ماده 1- جانوران وحشی به شرح ذیل طبقه بندی می شوند.

الف) پستانداران وحشی

ب) پرندگان وحشی

پ) خزندگان وحشی

ت) آبزیان

ماده 2- شکار عبارت است از تیراندازی به پستانداران و پرندگان و خزندگان وحشی یا کشتن یا گرفتن یا تعقیب کردن آنها به هر کیفیعت و وسیله . طریق.

 ماده 3- صید عبارت است از کشتن یا گرفتن آبزیان قابل صید به هر کیفیت و وسیله و طریق یا تیر اندازی به آنها.

ماده 4- منظور از حیوانات حمایت شده جانوران وحشی هستند که در شرف تکثیر یا در معرض خطر ویا نادر و نافع باشند.

ماده 30- وزارت دفاع و سایر مقامات صلاحیت دار به تقاضای سازمان حفاظت محیط زیست پروانه های حمل اسلحه کسانی را که بر خلاف مقررات شکار عمل نمایند لغو خواهد نمود.

ماده 36- رها نمودن حیوانات و پرندگان وحشی تکثیر شده بدون اجازه سازمان ممنوع است.

موادی از قانون مجازات اسلامی

ماده 607- هر گونه حمله یا مقاومتی که با علم و آگاهی نسبت به مامورین دولت در حین انجام وظیفه آنان به عمل آید تمرد محسوب می شود و مجازات آن به شرح ذیل است.

1-    هرگاه متمرد به قصد تهدید اسلحه خود را نشان دهد حبس از شش ماه تا دوسال.

2-    هرگاه متمرد در حین اقدام دست به اسلحه برد حبس از یک تا سه سال.

3-    در سایر موارد حبس از سه ماه تا یک سال.

تبصره : اگر متمرد در هنگام تمرد مرتکب جرم دیگری هم بشود به مجازات هر دو جرم محکوم خواهد شد.

ماده 609- هر کس با توجه به سمت ، کی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهردلری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا (74)ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.

ماده 657- هر کس عمدا عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و بطور کلی هر محل مسکونی یا جنگل یا خرمن یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا باغ های متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می شود.

تبصره 1) اعمال فوق در این فصل در صورتی که به قصد مقابله با حکومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت.

تبصره2) مجازات شروع به جرائم فوق شش ماه تا دوسال حبس می باشد.

ماده 679- هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.

ماده 680- هر کس برخلاف مقررات وبدون مجوز قانونی اقدام به شکار وصید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت شده و حمایت شده نماید به حبس از سه ماه تا سه سال و یا جزای نقدی از یک و نیم میلیون ریال محکوم خواهد شد.

ماده 688- هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از فبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده ، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زائد ، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه ها ، زباله در خیابان ها و کشتار غیر مجاز دام ، استفاده غیر مجاز فاضلاب خام  یا پساب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشد و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.

تبصره 1) تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می شود ونیز غیر مجاز بودن کشتار دام و دفع فاضلاب دامی و همچنین اعلام جرم مذکور حسب مورد بر عهده وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ، سازمان محیط زیست و سازمان دامپزشکی خواهد بود.

تبصره 2) منظور از آلودگی محیط زیست عبارت از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب ، هوا ، خاک یا زمین بخ میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن رت بطور ی که به حال انسان یا سایر موجودات زنده ، گیاهان یا آثار یا ابینه مضر باشد تغییر دهد.

موادی از قانون تشدید مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و قاچاقچیان مسلح.

1-    وارد ویا خارج کردن اسلحه و مهمات جنگی و مواد منفجره و محترقه و فشنگ و تفنگ شکاری ممنوع است مگر با اجازه دولت و چنانچه یک یا چند نفر بدون اجازه یکی از اشیاء مذکور را وارد یا خارج کنند حسب مورد به مجازات های زیر محکوم می شوند.

-        هرگاه مرتکب یا مرتکبین که لااقل یک نفر از آنان مسلح باشد در مقابل قوای دولتی مقاومت مسلحانه نمایند به اعدام و اگر مقاومت ننمایند به حبس با کار از سه تا 15 سال.

-        هرگاه مرتکب یا مرتکبین هیچ یک مسلح نباشند در مورد اسلحه ومهمات جنگی و مواد منفجره به حبس با کار از 3 تا 10 سال ودر مورد تفنگ وفشنگ شکاری و مواد محترقه به حبس عادی از سه تا سه سال.

ماده 3- خرید وفروش یا نگهداری یا حمل و نقل و یا مخفی کردن یا ساختن هریک از اشیاء مذکور در ماده یک بطور غیر مجاز ممنوع است و مرتکب حسب مورد مشمول مقررات مذکور در بند 2 ماده 1 می باشد یعنی در مورد اسلحه و مهمات جنگی و مواد منفجره به حبس با کار از 3 تا ده سال ودر مورد تفنگ و فشنگ شکاری و مواد محترقه به حبس عادی از سه ماه تا سه سال.

موادی از قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 28/3/1353 و اصلاحیه 24/8/1371

ماده 1- حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردت تعادل و تناسب محیط زیست شود. همچنین کلیه امور مربوط به جانوران وحشی و آبزیان آبهای داخلی از وظایف سازمان محیط زیست است.

سازمان محیط زیست که در این قانون سازمان نامیده می شود وابسته به ریاست جمهوری دارای شخصیت حقوقی واستقلال مالی است و زیر نظر شورایعالی حفاظت محیط زیست انجام وظیفه می نماید.

ماده 9 – اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید ممنوع است.

منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب ، هوا ، خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا شیمیایی یا بیولوژیک آن را بطوری که زیان آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان ویا آثار و ابنیه باشد تغییر دهد.

ماده 14 – در مورد جرائم مذکور در این قانون سازمان حسب مورد شاکی یا مدعی خصوصی شناخته می شود..

ماده 15 – مامورین سازمان که از طرف سازمان مامور کشف و تعقیب جرائم فوق الذکر می شوند در صورتیکه وظایف ضابطین دادگستری رادر کلاس مخصوص زیر نظر دادستان عمومی تعلیم گرفته باشند از لحاظ اجرای این قانون و قانون شکار و صید در ردیف ضابطین دادگستری محسوب می شوند.

موادی از آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست

تعریف مناطق چهارگانه:

ماده 2 – پارک ملی به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و دشت و آب و کوهستان اطلاق می شود که نماینگر نمونه های برجسته ای از مظاهر طبیعی ایران باشد وبه منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط زیست مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنیها در شرایط کاملا طبیعی تحت حفاظت قرار می گیرد.

ماده 3 – آثار طبیعی ملی عبارت از پدیده ها ی نمونه ونادر گیاهی یا حیوانی یا اشکال یا مناظر کم نظیر و کیفیات ویژه طبیعی زمین یا درختان کهنسال یادگار تاریخی می باشند که با منظور داشتن محدوده متناسبی تحت حفاظت قرار می گیرد.

·        آیین نامه اجرایی قانون شکار وصید مصوبه شماره 7640/7 مورخ 13/10/1346هیات وزیران

ماده 2- شکار عبارت است از تیر اندازی به پستانداران و پرندگان و خزندگان وحشی با کشتن یا گرفتن یا تعقیب کردن آنها به هر کیفیت و وسیله و طریق.

مقررات خرید و فروش عرضه و نگهداری واردات و صادرات تکثیر و پرورش جانوران وحشی

جدول درجات تخلفات شکار وصید
ردیف	ممنوعیتها	پستانداران					پرندگان		آبزیان
		کمیاب ودر معرض انقراض		حمایت شده	غیر حمایت شده	سایرین	حمایت شده	غیر حمایت شده	حمایت شده	غیر حمایت شده	ملاحظات
1	مکانی	پارکها	10	9	8	6	8	6	7	5
		مناطق حفاظت شده و پناهگاهها و رودخانه های حفاظت شده	9	8	6	5	6	4	5	2
		شکارگاههای آزاد و مناطق غیرمجاز در پروانه	8	7	5	3	4	2	3	1
2	طریقی	وسایل  و طرق کشتار دسته جمعی با مواد منفرجه و سموم و مسلسل	10	8	7	4	8	6	8	6
		سایر وسایل و طرق غیر مجاز	8	7	5	3	5	4	3	2
3	زمانی	فصول وساعات ممنوعه	9	8	6	4	6	3	5	2
		تاریخ غیر مجاز مندرج در پروانه			5	3	4	2	2	1
4	سایر ممنوعیتها	عدم تحصیل پروانه
		عدم رعایت سایر شرایط شکار
5-

·        

10-ماده 31- خرید و فروش – عرضه و نگهداری و حمل و صدور کلیه جانوران وحشی زنده و کشته و اجراء آنها بدون تحصیل پروانه از سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است به استثنای آنچه از طرف شورایعالی حفاظت محیط زیست مجاز اعلام شده باشد.